Een 'photografie der natie'; De stemplicht en de politiek van electorale hervorming in Nederland en België, 1892-2014

De geschiedenis van de stemplicht toont een proces van politieke transfer, eind negentiende eeuw van België naar Nederland en vanaf de jaren 1970 van Nederland naar België. De geschiedenis van electorale hervormingen wordt bepaald door een complex van ideologische, strategische en praktische factoren. Het debat over invoering en afschaffing van de stemplicht in Nederland en België vormt daarvan een treffend voorbeeld. Onderzoek naar de houding van politieke partijen en publieke opinie ten opzichte van electorale hervormingen als de stemplicht maakt breuklijnen zichtbaar in de ontwikkeling van de visies van politieke partijen op democratie, mobilisatiestrategieën en campagnepraktijken, en biedt zo inzicht in de mentale wereld van politieke actoren. Deze handelen op basis van ideologie en van veronderstellingen over de effecten van een verandering. De stemplicht moest zorgen voor een mimetische representatie van de samenleving in een ‘photografie der natie’. De stemplicht werd ingevoerd om de achterban van gevestigde partijen te mobiliseren en de campagnecultuur te zuiveren, en in Nederland eind jaren zestig afgeschaft om de democratie liberaler en dynamischer te maken. Politieke actoren handelden vanuit een soms misplaatst vertrouwen in de effecten van introductie of afschaffing van de stemplicht.